Strona główna / Bez kategorii / Powstanie listopadowe w okolicach Glinojecka – 190 rocznica wybuchu powstania

Powstanie listopadowe w okolicach Glinojecka – 190 rocznica wybuchu powstania

data: 30 listopada, 2020

Powstanie listopadowe wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku, zakończyło się 21 października 1831 roku. Zajmuje ważne miejsce wśród XIX wiecznych zrywów narodowościowych. Było protestem społeczeństwa Królestwa Polskiego przeciwko ograniczaniu przez rząd carski swobód politycznych, które zagwarantowane były w konstytucji z dnia 17 listopada 1815 roku.

Społeczeństwo Mazowsza także brało czynny udział w walkach, wspierało powstanie materialnie. Duchowieństwo Diecezji Płockiej składało ofiary pieniężne. Biskup Adam Prażmowski, który również  piastował liczne stanowiska publiczne zrzekł się połowy pensji, biskup Franciszek Pawłowski z własnych funduszy wystawił 12 jeźdźców do 1 Pułku Jazdy. Księżą przekazywali kosztowności, naczynia liturgiczne, płody rolne oraz pozwalali na przetapianie dzwonów kościelnych na armaty. Starali się aby ludność także materialnie wspierała powstanie. Młodzież Północnego Mazowsza, uczniowie wyższych klas Szkoły Wojewódzkiej Płockiej służyli w Straży Bezpieczeństwa, najstarsi z nich zaciągnęli się w szeregi pułków piechoty i jazdy. W lutym 1831 na rozkaz cara Mikołaja wojska feldmarszałka Iwana Dybicza miały stłumić bunt Polaków. Doszło wtedy do ważnych bitew pod Stoczkiem, Wawrem, Białołęką, Dobrem.

 Latem 1831 roku przez okolice Glinojecka przemaszerowały wojska rosyjskie dowodzone przez Paskiewicza. Czwarta kolumna wojska dowodzona przez Pahlena przeszła z Sońska do Młocka, część kolumny z Ciechanowa do Ościsłowa i Chotumia. Marsz był niesłychanie trudny. Padające deszcze uniemożliwiały lub wstrzymywały marsz żołnierzy. Na mokradłach lewego brzegu Wkry, pomiędzy Glinojeckiem a Ościsłowem trzeba było wyciągać z błota działa i ludzi. Mimo to 8 lipca Płock został zdobyty.

24 lipca została rozegrana trzydniowa bitwa pod Raciążem. Wojska rosyjskie zostały wyparte aż pod Glinojeck, następnie udały się w stronę Niedzborza. Niszczyli za sobą mosty, by uniemożliwić pościg polskiemu wojsku dowodzonemu przez Mycielskiego. Nie zachowały się w Polskich źródłach zapiski na ten temat, jedynie nie bardzo dla Polaków miarodajne źródła rosyjskie podają informacje o przebiegu działań.

W okolicach Malużyna stoczona została bitwa między oddziałem powstańczym, a wojskami rosyjskimi. Wieś ta oraz wsie sąsiednie zostały zniszczone. Było ponad 500 zabitych po obu stronach. Zginęło także dużo mieszkańców, a ci którzy przeżyli nie mieli gdzie wracać. Spalone zostały budynki dworskie i wiejskie oraz dwa mosty na Wkrze. Według jednych źródeł ocalała tylko świątynia, inne podają, że także została zniszczona.

O bitwie w Malużynie zachował się fragment sporządzonego później opisu: Major Antoni Wągrodzki na czele partii, złożonej z kilkudziesięciu strzelców i paruset włościan, w kosy zbrojnych, znajdował się wtedy w Malużynie. Przeciwko niemu wystąpił Lachman z czterema szwadronami jazdy i dwoma kompaniami piechoty. Wągrodzki, oficer wojny hiszpańskiej, zamiast przed przeważającą siłą usunąć się w lasy, jak to partyzant czynić powinien, uniesiony odwagą, stanął do nierównej walki. Partyzanci w zabudowaniach wioski bronili się mężnie. Nieprzyjaciel wioskę podpalił , część naszych śmierć w ogniu znalazła, część z majorem Wągrodzkim do niewoli się dostała, część zaś zbiegła….

Według miejscowej tradycji, poległych powstańców i zabitych spośród tutejszych mieszkańców, pochowano w lasku zwanym Bartnica. Nazwa tego miejsca pochodzi od imienia poległego dowódcy polskiego oddziału. Obecnie w tym lesie nie ma żadnych śladów pochówku poległych, jedynie dużych rozmiarów kamienie pozwalają zidentyfikować to miejsce.

Źródła:

Kronika Parafialna

W. Tokarz. Wojna polsko-rosyjska 1830-1831, s. 413-414, Warszawa 1993.

E. Popiołek, Rolnictwo województwa płockiego w latach 1815-1830, Płock 1982, s. 25

J. Skarbek, Wkład materialny duchowieństwa rzymsko-katolickiego w powstaniu listopadowym 1830-1831

roku, „Roczniki Humanistyczne Towarzystwa Naukowego KUL” 1980, t. 28, z. 2, s. 105-107.

M. Macieszyna, Powstanie listopadowe…, op. cit., s. 19; A.J. Nowowiejski, Płock. Monografia historyczna, Płock 1917, s. 135.

W. Tokarz. Wojna polsko-rosyjska 1830-1831, s. 413-414, Warszawa 1993.  

E. Lewandowski „Miasto i Gmina Glinojeck”, J. Piechowski „Aleja starych grabów”,

B. Umińska „W kręgu mazowieckich ziemian przełomu XIX i XX wieku”,

K. Pełka „Sześćset lat parafii św. Wojciecha w Malużynie”

https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_listopadowe
http://www.news.wolamlocka.pl/miejscowosci/maluzyn/80-historia-maluzyna11.html

Artykuł ukazał się w kwartalniku „BRAMY POWIATU” Nr 5 w 2020 roku. wydawanego przez Starostwo Powiatowe w Ciechanowie.

Nie wszystkie miejsca w/w są we właściwy sposób uczczone. Wiele tablic, pomników, nagrobków jest zaniedbanych lub zapomnianych. W niektórych miejscach nie ma nawet informacji o potyczkach, bitwach i ludziach, którzy w nich walczyli i ginęli. Zaciera się ślad lokalnej historii.

Katarzyna Wiśniewka

TAGI